FEN BİLİMLERİ

1 .1 Canlılık Hücreyle Başlar.

Canlıların vücudunu oluşturan en küçük yapıtaşına hücre denir. Hücreler canlıdır. Kendi başına yaşam özelliği gösterir. Canlıda meydana gelen yaşamsal olaylar ( Solunum, boşaltım, büyüme ) hücrelerle gerçekleşir. Hücreler çıplak gözle görülemez, mikroskop denilen araçlarla gözlenebilir.

Hücre üç temel kısımdan meydana gelir. Bunlar dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplazma ve çekirdektir.

Hücrenin Temel Kısımları

1.Hücre Zarı

Hücreyi dış etkilere karşı korur. Esnek bir yapısı vardır, üzerinde geçitler (Por) bulunur. Porlar aracılığı ile madde alışverişi yapar, seçici geçirgendir. Bütün maddeleri içeri almaz.

Hücre zarının özellikleri

* Hücreye şekil verir.
* Hücreyi dış etkilerden korur.
* Hücrenin madde alışverişini kontrol eder.
* Hücrenin dağılmasını engeller.

Hücre duvarı

Sadece bitki hücrelerinde bulunan bir yapıdır. Bitkide bulunan hücre zarının çevresini sarar. Bitkiye dayanıklılık sağlar. Bitkiyi dış etkilere karşı korur. Bitki hücresinin köşeli olması hücre duvarı sayesinde olur. Hücre duvarı tam geçirgendir.

2.Sitoplazma

Hücre zarı ile çekirdek arasını doldurur, yumurta akı kıvamındadır. Yarı saydam ve akışkandır. Yapısının çok büyük bir kısmı sudur. Yaşamsal olaylar burada gerçekleşir. Solunum, boşaltım, sindirim, madde sentezi (üretimi), enerji üretimi, beslenme olayları gerçekleştirilir. Bu olaylar içerisinde bulunan organellerde gerçekleşir.

a.Endoplazmik Retikulum:

Hücrenin içini ağ gibi saran kanal sistemidir. Hücre içine maddelerin taşınmasını sağlar. Bir ülkedeki karayollarına benzer.

b.Golgi Cisimciği:

Salgı maddelerinin üretilmesini, paketlenmesi ve salgılanmasını sağlar. Salgı üreten hücrelerde normalden fazla bulunur. Tükürük bezi, ter bezi, süt bezi, deri, çiçek golgi cisimciğinin fazla olduğu yerlerdir.

c.Mitokondri:

Besin ve oksijeni yakarak hücre için gerekli enerjiyi üretir. Hücrenin enerji santralleridir. Enerji tüketiminin fazla olduğu yerlerde mitokondri sayısı da fazladır. Sinir, kas, karaciğer hücrelerinde fazlaca bulunur.

d.Lizozom

Hücre içindeki maddelerin sindirilmesini sağlar. Büyük yapılı besinleri küçük parçalara ayırır.

e.Ribozom

Virüsler hariç bütün hücrelerde bulunur. En küçük organeldir. Proteinlerin üretimini sağlar. Protein üretiminin fazla olduğu yerlerde ribozom sayısı fazladır. Genç hücrelerde, karaciğer ve salgı bezlerinde fazla bulunur.

f.Sentrozom

Sadece hayvan hücrelerinde çiftler halinde bulunur. Hücre bölünmesinde görevlidir.

g.Koful

Hücrede depo görevini görür. Besin maddeleri, artık maddeler yada atık maddeler bulunabilir. Hayvan hücresinde küçük, bitki hücresinde büyük yapılıdır.

h.Kloroplast

Fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir. Besin ve oksijeni de diğer canlılar kullanır. Yalnızca bitkinin yeşil olan yerlerinde bulunur. İçerisinde çok sayıda klorofil vardır. Kloroplast bir plastit çeşididir.

3.Çekirdek

Hücrenin ortasında yer alan yönetici kısımdır. Hücrenin yaşamsal faaliyetleri buradan yönetilir. İçinde canlıların göz rengi, boy uzunluğu, yaprak genişliği, tüy rengi gibi kalıtsal özellikleri taşıyan yapılar bulunur. Bakterilerde çekirdek bulunmaz. Bakterilerde kalıtım maddesi sitoplazma içinde dağınık olarak bulunur.

Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklılıklar

1. Bitki hücresi köşelidir, hayvan hücresi yuvarlaktır.
2. Bitki hücresinde kloroplast vardır, hayvan hücresinde yoktur.
3. Bitki hücresinde hücre duvarı vardır, hayvan hücresinde yoktur.
4. Bitki hücresinde koful büyük ve az sayıdadır, hayvan hücresinde küçük ve fazladır.
5. Hayvan hücresinde sentrozom vardır, bitki hücresinde yoktur.

Hücre Bilgisinin Tarihsel Gelişimi

• Hücreyi ilk keşfeden kişi Robert Hooke(Rabırt Huk)tur.Şişe mantarını incelerken küçük odaların olduğunu gördü. Buna içi boş oda anlamına gelen HÜCRE adını verdi.
• Anton Van Leeuwenhock (Lövenhuk) mikroskopla havuz suyunu incelerken hareket eden küçük canlıları gördü.
• Brawn bitki hücresinin çekirdeğini buldu.
• Purkinje, Schwann ve Mohl  hücre içindeki canlı yapıya sitoplazma adını verdiler.
• Rudolf Virchow (Rudolf virşov ) hücre teorisine son şeklini vermiştir.

Hücre teorisi nedir?

1. Bütün canlılar bir yada birden fazla hücreden oluşur.
2.  Hücre canlının en küçük yapı birimidir.
3.  Hücreler bölünerek çoğalır.

Hücre çekirdeği bulunan canlılara (Gelişmiş hücreler) ökaryot hücre denir. Bitki, insan, hayvan, mantar, amip, öglena paramesyum bu çeşittir.

Hücre çekirdeği bulunmayan canlılara (İlkel hücreler) prokaryot hücre denir. Bakteriler prokaryottur. Bakterilerde mitokondri, endoplazmik retikulum, golgi cisimciği, kloroplast organelleri yoktur.

Hücreden Organizmaya

Çok hücreli canlılarda hücreler bir arada bulunur. Aynı yapı ve görevde bulunan hücreler dokuyu oluşturur. Dokuların yapı ve görevi aynı değildir. Bitkisel ve hayvansal dokular da birbirinden farklıdır. Dokular bir araya gelerek organları, organlar bir araya gelerek sistemleri, sistemler de organizma(canlı) oluşturur.

Hücreden organizmaya basitten karmaşığa doğru sıralanışı
Hücre —-> Doku—-> Organ——-> Sistem——-> Organizma